Jak zachować stawy w dobrej formie do starości?
Stawy, czyli spojenia pomiędzy kośćmi, zapewniają organizmowi giętkość i umożliwiają wykonywanie ruchu. Na dolegliwości z nimi związane narzekają nie tylko osoby starsze, lecz także młode. Jaka jest ich najczęstsza przyczyna i jak dbać o stawy, by były sprawne do późnej starości odpowiada lek. med. Rafał Mikusek, ortopeda ze Szpitala Centrum ENEL-MED.
Rola stawów jest ogromna, umożliwiają one wykonywanie wielu codziennych czynności, jak pisanie na klawiaturze, gotowanie, bieganie czy chodzenie. Dzięki swojej budowie amortyzują ruch, a receptory czuciowe, odpowiedzialne za tzw. czucie głębokie, informują mózg o położeniu kończyn. Zaburzenie pracy stawów w wyraźny sposób zmniejsza sprawność człowieka.
Źródło problemów
„Powierzchnia stawowa jest pokryta chrząstką szklistą, która może się ścierać przy nadmiernych przeciążeniach w trakcie ruchu. Im większe jest obciążenie, tym szybciej stawy ulegają zużyciu. Szczególnie narażone na powstawanie schorzeń z tego powodu są osoby otyłe, gdyż w ich przypadku obciążenie przenoszone przez stawy pomiędzy kośćmi jest bardzo duże” – wyjaśnia lek. med. Rafał Mikusek. Czynników, które powodują choroby stawów, jest jednak znacznie więcej. Istotną rolę odgrywa w tym wypadku genetyka, jak i niektóre choroby, np. cukrzyca, nadciśnienie tętnicze czy zaburzenia hormonalne. Przyjmuje się, że do zmian zwyrodnieniowych predysponuje płeć żeńska, wiek, czynniki etniczne, zawód lub nieprawidłowa dieta.
„Do najczęściej występujących schorzeń stawów zalicza się chorobę zwyrodnieniową czyli artrozę, która jest chorobą cywilizacyjną. W grupie 18-25 lat cierpi na nią około 4% populacji, z wiekiem zagrożenie wzrasta, osiągając poziom 80% wśród osób po 80. roku życia. O ile na artrozę pierwotną nie mamy wpływu, to wtórną można zatrzymać. Powstaje ona bowiem w wyniku urazów, zmian zapalnych, bądź przeciążeniowych. W tym wypadku kluczową rolę odgrywa diagnostyka” – mówi lek. med. Rafał Mikusek, specjalista ortopeda ze Szpitala Centrum ENEL-MED.
Najczęstsze błędy
Niestety, bardzo często ignorujemy objawy, które zapowiadają choroby stawów. Wizytę u lekarza zastępujemy lekami przeciwbólowymi zakupionymi w aptece, które uśmierzają ból na jakiś czas, ale nie likwidują źródła problemu. Kolejnym grzechem, który nagminnie popełnia wiele osób, jest dźwiganie ciężarów, dotyczy to zakupów, mebli, ale również ćwiczeń siłowych, w których brak odpowiedniej techniki przyczynia się do powstania poważnych schorzeń. Amatorzy sportów z kolei nierzadko zapominają o prawidłowej rozgrzewce, tym samym narażając układ kostno-stawowy na urazy. Błędy te zazwyczaj wynikają z nieuwagi, braku czasu czy pośpiechu, jednak wszystkie w konsekwencji prowadzą do jednego, czyli bolesnych schorzeń stawów. Częstym błędem jest również nieprawidłowa dieta, czyli nieregularne posiłki czy spożywanie w nadmiarze węglowodanów, co może powodować otyłość. A nadwaga to większe obciążenie dla stawów.
Ważne wskazówki
Każdego dnia narażamy stawy na urazy oraz większe lub mniejsze obciążenia. Wszystko to wpływa na ich ogólny stan, a tym samym naszą sprawność. Często nie zdajemy sobie sprawy, jak wielkim obciążeniem jest np. chodzenie – jeśli waży się ok. 70 kg i idzie się z prędkością 5 km/h, to staw biodrowy podlega obciążeniu równemu 320 kg przy każdym kroku, a podczas biegu z prędkością 10 km/h wzrasta ono do 410 kg w obrębie stawu biodrowego i aż 700 kg stawu kolanowego. Nie znaczy to jednak, że ruch szkodzi stawom, wręcz przeciwnie. Prawidłowy sprawia, że składniki odżywcze trafiają do chrząstki i wzmacniają ją. We wszystkim potrzebny jest jednak umiar i rozwaga. Warto zadbać także o dietę, wzbogacić codzienne posiłki w produkty z witaminą A, C, E, selenem czy kwasami Omega-3. Zaleca się także okresowe badania profilaktyczne, np. USG stawów biodrowych oraz kolanowych. Jest to szczególnie ważne w przypadku dzieci i młodzieży.
Sposoby na dolegliwości
Problemy ze stawami objawiają się obrzękiem, zaczerwienieniem lub uczuciem bólu w trakcie ruchu. W przypadku małej bolesności można zastosować okłady chłodzące i czasowe unieruchomienie kończyny. Kuracja lekami przeciwbólowymi lub przeciwzapalnymi nie powinna trwać długo, gdyż mogą one doprowadzić do uszkodzenia śluzówki układu pokarmowego.
„Przy długo utrzymującym się bólu, powinno się skonsultować ze specjalistą ortopedą. Lekarz zaleca na początku leki niesteroidowe lub iniekcje kwasu hialuronowego, który jest naturalnym składnikiem mazi stawowej. Czasami wykonuje się tzw. blokady, czyli podanie leków steroidowych do wnętrza stawu. Tego rozwiązania nie powinno stosować się zbyt często, gdyż może ono przyczynić się do uszkodzenia powierzchni stawowej” – mówi specjalista ze Szpitala Centrum ENEL-MED. W przypadku chorób stawów stosuje się również kinezyterapię i fizykoterapię. W tym celu warto skontaktować się z profesjonalnym rehabilitantem. Jeżeli tzw. leczenie zachowawcze nie przyniesie zamierzonych skutków, pozostaje jedynie zabieg chirurgiczny.
Konsultacja eksperta:
lek. med. Rafał Mikusek – specjalista ortopedii i traumatologii ze Szpitala Centrum ENEL-MED. Ekspert medycyny sportowej, członek Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego oraz Polskiego Towarzystwa Chirurgii Artroskopowej. Swoje kwalifikacje podnosi podczas licznych polskich oraz zagranicznych szkoleń i konferencji.
